Schenking penningcollectie Kamer van Koophandel

 

J.C. Wienecke, 1923, Kamer van Koophandel voor het gebied Utrecht, zilver, 60 mm, NEPK2628

Deze zomer is de NEPK-collectie verrijkt met een schenking van bijna 80 penningen uit de archieven van de Kamers van Koophandel. Was het aantal Kamers van Koophandel in Nederland ooit bijna 100, door centralisatie is er nu nog maar een. Deze Kamer heeft haar collectie penningen nu aan het NEPK overgedragen, waarmee deze penningen in een museale collectie bewaard en geconserveerd worden.

Zeker zo belangrijk is dat ze nu, via de NEPK-website, voor het algemene publiek zichtbaar zijn.

De collectie bestaat uit ruim 20 penningen uitgegeven door de Nederlandse kamers, 25 penningen ontvangen van buitenlandse kamers en bijna 20 penningen die kamers in samenwerking ontvangen hebben. Als bijzondere penningobjecten zijn er vijf gipsmodellen van penningen, een reduceerbankmodel, een cliché en vier andere metalen eerbewijzen van de Kamer.

De penningen van de kamers zijn qua aard erepenningen of penningen voor verdiensten. Veel voorkomende voorzijden tonen een mercuriusstaf, een mercuriushoed, tandwielen, een moker, fabrieken en een schip als symbolen van handel en nijverheid. Soms wordt ook Mercurius, god van de handel, zelf afgebeeld. De keerzijden zijn meestal eenvoudig: een sierrand rond een leeg veld dat is bedoeld voor een inscriptie. Veel van de nu geschonken penningen zijn dan ook door inscripties gepersonaliseerd, wat hen nog interessanter maakt.

U kunt de gehele schenking op de website vinden door als zoekterm in te voeren:

“(deel KVK-schenking)”. Let op: de apostrofjes zijn onderdeel van de zoekterm.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2628

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Nieuwe presentatie: “Erasmusportretten in de NEPK penningencollectie”

 

Foto: Touchscreen vitrine met portretpenningen van Erasmus.

De nieuwe tentoonstelling in de touchscreenvitrine toont ruim 100 penningen met het portret van Erasmus. Naast penningen uit de eigen NEPK-collectie worden enkele zeer bijzondere bruiklenen uit de Erasmuscollectie in Bibliotheek Rotterdam getoond, plus penningen vanuit de Numismatische Kring Rotterdam. Aan de portretpenningen zijn ruim 25 beschrijvingen en afbeeldingen van beelden en portretten van Erasmus in de Rotterdamse openbare ruimte toegevoegd, plus een aantal kleine Erasmusbeeldjes uit de collecties.

De aanleiding voor deze Erasmustentoonstelling is het feit dat het dit jaar precies 50 jaar geleden is dat de Erasmus Universiteit Rotterdam haar naam kreeg.

De universiteit en de Erasmus Collectie in Bibliotheek Rotterdam herdenken dit met de tentoonstelling: “Erasmus, the Man, the Myth, the Legend” in de Universiteitsbibliotheek. Aan de hand van boeken, afbeeldingen en citaten wordt ingegaan op de invloed van Erasmus en zijn werken door de eeuwen heen.

U begrijpt, dit was voor het NEPK een mooie gelegenheid aandacht te schenken aan de vele en vaak vrijwel onbekende portretpenningen van Erasmus in de eigen collectie en die in de Erasmuscollectie van Bibliotheek Rotterdam. Om deze penningen breder onder de aandacht te brengen is bovendien een uitvoerige publicatie over de recent herontdekte portretpenningen in de Erasmuscollectie in voorbereiding. Deze zal worden aangeboden aan tijdschrift “De Beeldenaar”.

De tentoonstelling zal te bezichtigen zijn tot najaar 2024.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2213

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Dienstjubileum bij automobielbedrijf Jongerius (NEPK2609)

Maarten Pauw, ~1947, Penning automobielbedrijf Jongerius, zilver, 50 mm, NEPK2609

De jubileumpenningen die in het vorige NEPK nieuwsbericht beschreven werden hebben vrijwel alle betrekking op een 25- of 40-jarig dienstjubileum. Een penning op een 12,5 jarig dienstverband komt inderdaad heel weinig voor, en zeker deze portretpenning in zilver is bijzonder. Op de voorzijde een treffend portret van de geslaagde Ford-dealer Jan Jongerius, tegen de achtergrond van zijn bedrijfsgebouwen aan het Merwedekanaal in Utrecht. De keerzijde toont een automonteur met moersleutel en een Ford personenauto, met daartussen het wapenschild van Utrecht met daarop de initialen JJ. Medailleur Maarten Pauw (1912-1966) heeft met deze penning niet alleen de ontvanger geëerd, maar ook eer bewezen aan deze bijzondere ondernemer.

Jan Jongerius (“Jan Ford”) (1888-1941) was het zesde kind van een tuindersfamilie en een rasechte ondernemer. Al vroeg zag hij de uitdagingen en mogelijkheden die de opkomst van de auto meebracht. Begin jaren twintig verwierf hij de dealerrechten voor Texaco brandstof en begon zijn bedrijf overal in het land benzinepompen te plaatsen. In 1925 nam hij een autoreparatiebedrijf over en werd hij dealer van Ford automobielen. Vanaf 1935 was de N.V. Jongerius de grootste Forddealer van Nederland geworden, met onder andere garages in Utrecht, Amsterdam en Arnhem. Hij stond dan ook wijd en zijd bekend als Jan Ford. Aan het Merwedekanaal in Utrecht bouwde hij productiehallen waar hij autobussen, tankwagens en de eerste takelwagen van Nederland assembleerde op basis van ingekochte onderstellen en motoren. De onderstellen van de T-Ford bleken hiervoor prima geschikt. Na zijn voortijdig overlijden in 1941 ging het langzaam bergafwaarts en in 1953/1954 ging Jongerius failliet.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2609

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

De penningen van de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel

   

’s Rijks Munt, 1960, Penning voor 40 jarig dienstjubileum, verguld, 63 mm, NEPK2038

Het onderwerp van het NEPK nieuwsbericht is dit keer niet een specifieke penning uit de collectie, maar de jubileumpenningen van de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel (NMNH). De NMNH werd tijdens de Verlichting opgericht met als ideaal handel en nijverheid te bevorderen. Het randschrift op de keerzijde is: “Vermeerdering van Volkswelvaart het doel der Maatschappij”. De voorzijde toont een klassieke personificatie van Nijverheid en Handel die met de rechterhand een lauwerkrans aanreikt, en met de linkerhand steunt op een ovaal schild met gekroond rijkswapen. Het eerste ontwerp uit 1861 is van stempelsnijder David van der Kellen van ’s Rijks Munt. Voor het eeuwfeest in 1877 ontwierp zijn opvolger JPM Menger een nieuwe versie, en nadien werd het ontwerp nog diverse keren bijgewerkt, o.a. in 1903 en 1954. Het is daarmee niet duidelijk aan wie het ontwerp van de latere penningen moet worden toegeschreven. Vanaf 1903 tot zeker 1996 heeft ‘s Rijks Munt vele duizenden van deze penningen geslagen en van inscriptie voorzien ten behoeve van uitreiking bij dienstjubilea. Ze komen voor in verschillende diameters en materialen. Naast de klassieke penning zijn er ook uitvoeringen als reversknoop, reversspeld en broche. U vindt ze op www.NEPK.nl door te zoeken met als zoekterm “NMNH-1” in het pull down menu “Rubriek”.

Kijk eens naar de detailverschillen in schild, krans en uitdrukking. Economisch interessant zijn ook de bedrijven waar de mensen werkten. Naast de nog bestaande bedrijven als AH en Haagsche Courant zijn ook de nu verdwenen industriële en grootwinkelbedrijven als P. de Gruyter, V&D, NKF, Werkspoor, Werf GUSTO, schoonmaakbedrijf Cemsto en anderen in de collectie vertegenwoordigd.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2038

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Drie hoogheemraadschappen samen op Floriade ‘92 (NEPK2566)

Taeke Friso de Jong, 1992, brons, gegoten, 152 mm, NEPK2566

De penning in dit nieuws item memoreert de gezamenlijke presentatie van de drie Hoogheemraadschappen Delfland, Rijnland en Schieland op de Floriade van 1992. De tuinbouwtentoonstelling werd dat jaar gehouden in de nieuwe wijk Zoetermeer-Rokkeveen. Elk van de drie waterschappen is verantwoordelijk voor het waterbeheer in zijn deel van deze wijk. Een eeuwenoude grenspaal niet ver van de watertoren markeert het punt waar de drie hoogheemraadschappen aan elkaar raken. Voor de Floriade ontwikkelden ze een gezamenlijk paviljoen om hun taken in het waterbeheer aan een breed publiek te presenteren. Naast de eeuwenoude taak van bescherming tegen hoog water – de zorg voor droge voeten – waren ze nu immers ook verantwoordelijk voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Veel bezoek trok het grote driedimensionale schaalmodel van Nederland dat in het paviljoen was opgebouwd. Daar kon de bezoeker in een klein halfuur zien hoe grote delen van Nederland bij opkomend hoog water zouden overstromen als er geen goede dijken waren, en bij terugtrekkend water weer droog zouden vallen. Ook de vragen en taken rond waterkwaliteitszorg kregen ruim aandacht.

Op initiatief van het Hoogheemraadschap Rijnland werd aan kunstenaar Taeke Friso de Jong de opdracht gegeven een penning voor de drie hoogheemraadschappen te ontwerpen. De voorzijde verbeeldt de flora en fauna van het oppervlaktewater en het belang ervan. Speels lopen de teksten over de afbeelding heen. De keerzijde toont een grutto, vliegend over het slootrijke veenweidegebied, begrensd door de kustlijn, de Maas/Nieuwe Waterweg en het Noordzeekanaal. Duidelijk zichtbaar net onder het midden is de grenspaal.

De penning heeft een ongebruikelijk grote diameter en is prachtig gepatineerd.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2566

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Het Rotterdamse architectenbureau ABBT (NEPK2554-55)

 

Dick Apon / Eric van den Boom, 1977, brons, gegoten, 73 mm, NEPK2554

De hier getoonde penning toont het bovenaanzicht van de Adriaanstichting – Mytylschool aan de Ringdijk in Rotterdam-Schiebroek. De keerzijde memoreert het 20 jaar durende proces van voorbereiding, ontwerp en bouw van het complex. Langs de rand staat de naam van het verantwoordelijke architectenbureau: APON – VAN DEN BERG – TER BRAAK – TROMP – ARCHITEKTEN.

Dit architectenbureau, later ABBT genoemd, werd in 1955 door de vier hierboven genoemde Rotterdamse architecten opgericht. Dirk Cornelis (Dick) Apon (1926-2002) studeerde bouwkunde aan de HTS in Rotterdam en doorliep de Academies van Bouwkunst in Amsterdam en Rotterdam. Apon was een vertegenwoordiger van het ‘structuralisme’, een architectuuropvatting die gaat over de rol van de architect in de samenleving, over het creëren van ruimte in figuurlijke zin: vrijheid voor en participatie van de gebruiker. Dit wordt vertaald in het geometrisch ordenen van basiselementen tot één coherente figuur zonder eenduidige hiërarchie (structuren). Dit is niet alleen te zien in het ontwerp voor de Mytylschool, maar ook in ABBT ontwerpen als de kerk in Kinderdijk (1962), het Nederlandse ambassadegebouw in New Delhi (1962-1972) en het crematorium in Rotterdam-Zuid (1968-1969). Wat onmiddellijk opvalt bij de plattegronden van deze gebouwen is de plaatsing van de gebouwen onder een hoek van 45 graden ten opzichte van de hoofdrichting van het bouwterrein.

Verreweg het bekendste ABBT ontwerp met dit kenmerk is het kantoorgebouw Bezuidenhoutseweg 67 in Den Haag, dat in 1985 gereed kwam en tot 2017 dienst deed als Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het is sinds 2021 in gebruik als tijdelijke huisvesting voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Vanwege de vorm kreeg het de bijnaam ‘Aponrots’ (in de volksmond ook ‘Apenrots’).

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2554

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Penning van de Rotterdamse deelgemeente Noord (NEPK2534)

Tom Waakop Reijers, 1994, brons, gegoten, 87,5 mm, NEPK2534)

Dit keer aandacht voor een penning van een Rotterdamse deelgemeente.

Van 1981 tot 2014 kenden we binnen de gemeente nóg een bestuurslaag – de deelgemeente, in te stellen door het gemeentebestuur. Zij konden een eigen volksvertegenwoordiging hebben, de deelraad geheten (vergelijkbaar met de gemeenteraad), en een dagelijks bestuur (vergelijkbaar met het college van burgemeester en wethouders). Alleen in Amsterdam en Rotterdam werden daadwerkelijk deelgemeenten ingesteld. Zo was Rotterdam verdeeld in 14 deelgemeenten: Centrum, Charlois, Delfshaven, Feijenoord, Hillegersberg-Schiebroek, Hoek van Holland, Hoogvliet, IJsselmonde, Kralingen-Crooswijk, Noord, Overschie, Prins Alexander, Rozenburg, Pernis. Dit democratisch feest duurde echter maar kort. De deelgemeenten werden vanaf de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 vervangen door gebieden, bestuurd door gebiedscommissies. Mogelijk functioneerde dit ook niet, want na acht jaar zijn, met ingang van de recente gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022, de gebiedscommissies vervangen door wijkraden, met opnieuw minder bevoegdheden.

Een aantal Rotterdamse deelgemeenten kende in de korte periode van hun bestaan een Penning van Verdiensten. Zo kon je in de voormalige Rotterdamse deelgemeente Noord een Bokelpenning uitgereikt krijgen, genoemd naar de middeleeuwse Rotterdamse familie Bokel. Deze penning was “voor personen die hebben gezorgd voor innovatieve en blijvende vernieuwingen voor de hele deelgemeente”. De voorzijde toont een reconstructie van Rotterdam rond 1300, met een kompas. De keerzijde toont het zegel van de familie Bokel, gevat tussen de benen van een middeleeuwse passer. Met dit type (groot formaat) passer werden destijds de ambachten en de polders opgemeten. De penning (oplage 10 stuks) is ontworpen door de Rotterdamse beeldhouwer / medailleur Tom Waakop Reijers en is voor het eerst uitgereikt op 23 maart 1994.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2534

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

NEPK-penning nr. 2539. J.H. Gruyters 25 jaar bij Gebr. Stork & Co.

(onbekende medailleur, stijl van Hildo Krop, vóór 1921, zilver, geslagen, 25,5 mm, NEPK2539)

Dit keer aandacht voor een kleine zilveren Penning van Verdienste, die deze maand precies honderd jaar geleden werd uitgereikt aan een personeelslid van Machinefabriek Gebr. Stork & Co in Hengelo. Op de voorzijde een rij van vijf stoere arbeiders die hun zware voorhamers steeds gelijktijdig laten neerkomen op het product dat ze bewerken. Op de keerzijde de naam van de fabriek. De penning is expliciet bedoeld voor één met name genoemd persoon, getuige de inscriptie op de keerzijde: “1896 – 1921 J.H. GRUYTERS 21 DECEMBER”. Afbeelding en teksten zijn gesleten, wat er op duidt dat de penning waarschijnlijk vaak gepoetst is en mogelijk jarenlang trots in de zak of portemonnee van de ontvanger heeft gezeten. Slijtage en poetsresten zien we veel vaker bij penningen die een 25jarig (of 40jarig) dienstverband memoreren. Het was typisch een penning voor de gewone werknemer, en die was er trots op. Als collectie van penningen met een economische relatie bevat NEPK vrij veel penningen van verdienste. Naast penningen met een specifiek ontwerp voor het bedrijf zijn er generieke penningen voor een zoveel-jarig dienstverband, uitgegeven door koepelorganisaties. Een voorbeeld is de penning van de Nederlandse Maatschappij van Nijverheid en Handel (NMNH). Aangesloten organisaties lieten naast naam en datum van de jubilaris vrijwel altijd ook de eigen naam graveren. Zie de NEPK collectie (gebruik het sleutelwoord “NMNH” in het pull-down menu “Rubriek”).

De afgebeelde penning roept nog twee vragen op: waarom is moeite gedaan de naam van de ontvanger weg te krassen? En als Hildo Krop niet de medailleur is, wie dan?

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2539

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

NEPK-penning nr. 2502. Erasmus in New York?

 

(anoniem, periode ~1896 – ~1928, zilver, geslagen, 32 mm, NEPK2502)

Recent ontving het NEPK een onverwachte schenking: een Amerikaanse prijspenning van een highschool met het portret van Erasmus. De naam van de school: “Erasmus Hall – High School”, gevestigd in Flatbush, Brooklyn, New York.
Het Erasmusportret is gebaseerd op het bekende schilderij van Hans Holbein de Jongere uit 1523 dat in het Louvre hangt, met gespiegeld portret.
De schenker had goede herinneringen aan zijn jaren op deze school, begin jaren vijftig. Het bleek dat zijn high school een eeuw geleden al goede banden had met de stad Rotterdam. De Rotterdamse stadsbeeldhouwer Simon Miedema (1860 – 1934) had in die jaren in opdracht van een van de oud-bestuurders een kopie laten gieten en afgewerkt van het standbeeld van Erasmus door Hendrik de Keyser dat op het Grote Kerkplein in Rotterdam staat. Op 25 april 1931 werd het beeld in New York op het binnenplein van de school onthuld en anno 2021 staat het er nog steeds. (N.B. sinds 2008 staat ook op het terrein van de Erasmus Universiteit Rotterdam een kopie van het iconische beeld. Het is een geliefd plekje van studenten om op de foto te gaan na het behalen van het diploma).
De stichting van de New Yorkse “Erasmus Hall High School” laat nog een link met Nederland zien. De school is in 1787 door leden van de Dutch Reformed Church in Flatbush gestart als kostschooltje met de toen zeker nogal pompeuze naam “Erasmus Hall Academy”. In 1896 werd de school overgedragen aan de stad New York, waarmee deze een zgn. “public high school” werd en kon doorgroeien – bij de onthulling van het Erasmusbeeld in 1931 had de highschool al zo’n 5000 studenten.
De NEPK collectie bevat nu ruim 30 verschillende penningen met het portret van Erasmus. De oudste is uit 1531 (inv.nr. NEPK1850). Voor het vervaardigen van die oudste penning heeft Erasmus nog bij leven opdracht gegeven, met de bedoeling die te schenken aan vrienden en anderen die hem een dienst hadden bewezen. Een vroege vorm van relatiebeheer!

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2502
Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

NEPK-penning nr. 2500. De medailleur Jac. J. van Goor

(Marinus Fleur, 1939, Jac. J. van Goor, brons, gegoten, 90 mm, NEPK2500)

Met deze penning is de mijlpaal van 2500 in het NEPK aanwezige en beschreven penningen / penningachtige objecten bereikt. Naast meer dan 95% penningen, bevat de collectie namelijk ook enige tientallen plaquettes en presses papier, vaak met een penningvoorzijde. Verder bevat de collectie in beperkte mate andere verwante objecten zoals insignes, bedoeld voor plaatsing in het revers-knoopsgat, of aan een lintje. Als u onder “Groep” kiest voor de zoekterm “Insignes en lintjes” wordt de relatie met penningen meteen duidelijk.

Inventarisnummer NEPK2500 is een gegoten portretpenning. Afgebeeld is de beeldhouwer en medailleur Jacob(us) Jan van Goor (1874-1956). Van zijn vroege jaren is weinig of niets bekend, afgezien van het gegeven dat hij zich vanwege een lichaamsgebrek moeilijk kon bewegen. Al op 15-jarige leeftijd trad Van Goor als leerling in dienst bij de ateliers van Begeer in Utrecht, waar hij zich toelegde op het modelleren, ciseleren en graveren – activiteiten die hij grotendeels zittend kon verrichten. Directeur Anthonie Begeer zag de begaafdheid van Van Goor en stuurde de jongeman na zijn leertijd op kosten van Begeer een aantal jaren naar de Koninklijke Tekenakademie in Hanau am Main. Hier bekwaamde hij zich verder in het modelleren en drijven. Na die studie keerde Van Goor terug naar Begeer, waar hij gedurende tientallen jaren honderden penningen zou ontwerpen en modelleren. In die tijd waren dit voornamelijk met stempels geslagen penningen. Slechts vier van de 144 modelé’s van zijn hand in de NEPK-collectie, zijn als gietpenning uitgevoerd.

Van Goor was grafisch zeker allround en hij was duidelijk een begaafd portrettist, zoals blijkt uit de vele door hem gemodelleerde portretten in de collectie. Van Goors krachtige Abraham Kuijperpenning is algemeen bekend, net als zijn Dr. Karl Landsteiner penningen en -plaquettes voor de Rode Kruis Bloedtransfusiedienst, waarvan er duizenden uitgereikt zijn. De hier door collega-modelleur Marinus Fleur gemodelleerde penning toont een van de zeer weinige portretten die we van deze penningkunstenaar kennen. Na de periode 1889-1939 die de penning memoreert zou Van Goor nog eens tien jaar bij Begeer blijven werken voordat hij in 1949 afscheid nam.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2500

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/